Το κυνήγι αποτελεί μια δραστηριότητα με μακραίωνη παρουσία στην ελληνική ύπαιθρο, η οποία όμως στις σύγχρονες κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες έχει μεταβληθεί σε έναν σημαντικό παράγοντα πίεσης στα φυσικά οικοσυστήματα. Παρά την ύπαρξη ρυθμιστικών αποφάσεων και θεσμικού πλαισίου, η θήρα στην Ελλάδα συνεχίζει να προκαλεί εκτεταμένες απώλειες στη βιοποικιλότητα, να επιδεινώνει την οικολογική ισορροπία και να παράγει σωρεία έμμεσων επιπτώσεων που σπάνια καταγράφονται επίσημα.

1. Επιπτώσεις στα Θηλαστικά

Τα θηλαστικά συγκαταλέγονται μεταξύ των πλέον ευάλωτων ομάδων ζώων απέναντι στη θήρα, είτε ως άμεσα θηρευόμενα είδη είτε ως παράπλευρα θύματα.

Κύρια θηρευόμενα είδη:

  • Αγριόχοιρος (Sus scrofa): Αν και παρουσιάζει αυξητική τάση σε ορισμένες περιοχές λόγω ανθρωπογενούς τροφικής διαθεσιμότητας και κλιματικών παραγόντων, υφίσταται μαζική θήρα. Ο υπερπληθυσμός που συχνά επικαλούνται κυνηγετικοί σύλλογοι αποτελεί αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας (εντατικές καλλιέργειες, απόρριψη απορριμμάτων, απουσία φυσικών θηρευτών) και όχι φυσικής «ανισορροπίας».
  • Λαγός (Lepus europaeus): Αντιμετωπίζει έντονες πιέσεις, ειδικά σε περιοχές με κατακερματισμό οικοτόπων. Παρά τους ετήσιους περιορισμούς, η υπερθήρευση έχει οδηγήσει σε τοπικές μειώσεις πληθυσμών.
  • Αλεπού (Vulpes vulpes): Συχνά χαρακτηρίζεται λανθασμένα ως “επιβλαβές” είδος. Η εξόντωσή της έχει αποδεδειγμένα οδηγήσει σε αύξηση τρωκτικών και στη διατάραξη τροφικών ισορροπιών.

Έμμεσες απώλειες:
Είδη όπως ο ασβός (Meles meles), ο σκαντζόχοιρος (Erinaceus europaeus), η νυφίτσα (Mustela nivalis) και το κουνάβι (Martes foina) συχνά τραυματίζονται ή θανατώνονται από σκάγια, παγίδες και δηλητηριασμένα δολώματα που χρησιμοποιούνται σε κυνηγετικές δραστηριότητες. Η συνεχής ανθρώπινη παρουσία και ο θόρυβος οδηγούν επίσης σε διαταραχή της συμπεριφοράς και σε μείωση των διαθέσιμων ενδιαιτημάτων.

2. Επιπτώσεις στα Πτηνά

Η κατηγορία των πτηνών αποτελεί τον κύριο στόχο της θήρας στην Ελλάδα. Παράλληλα, πολλά είδη που προστατεύονται από την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία θίγονται άμεσα ή έμμεσα από τις κυνηγετικές πρακτικές.

Νόμιμα θηρευόμενα αλλά υπερεκμεταλλευμένα είδη:

  • Τσίχλες (γένος Turdus) και κοτσύφια (Turdus merula): Εκτιμάται ότι εκατοντάδες χιλιάδες άτομα θηρεύονται κάθε χρόνο, περιλαμβανομένων μεταναστευτικών πληθυσμών από τη Βόρεια Ευρώπη.
  • Πετροπέρδικα (Alectoris graeca): Είδος με φθίνουσα πληθυσμιακή τάση, επιβαρυνόμενο από ανεξέλεγκτες απελευθερώσεις εκτρεφόμενων ατόμων, που προκαλούν γενετική επιμειξία.
  • Τρυγόνι (Streptopelia turtur): Καταγεγραμμένο ως «Ευάλωτο» (Vulnerable) στον Κόκκινο Κατάλογο της IUCN, εξακολουθεί να θηρεύεται παρά τη δραματική μείωση του ευρωπαϊκού του πληθυσμού κατά 78% τις τελευταίες δεκαετίες.

Παράνομη θήρα και μη στοχευόμενα θύματα:
Αρπακτικά όπως γεράκια, κιρκινέζια και ξεφτέρια πυροβολούνται συχνά, είτε από άγνοια είτε σκόπιμα. Στους υγροτόπους, πλήθος προστατευόμενων υδρόβιων πτηνών (π.χ. Anas penelope, Fulica atra) θανατώνονται εκτός των επιτρεπόμενων ορίων. Οι παράνομες πρακτικές, όπως η χρήση ηχητικών συσκευών προσέλκυσης, παραβιάζουν τη νομοθεσία και διαταράσσουν το φυσικό κύκλο ζωής των ειδών.

Δευτερογενείς επιπτώσεις:
Η χρήση σκαγιών μολύβδου έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι προκαλεί εκτεταμένη δηλητηρίαση πτηνών, ιδίως των πτωματοφάγων και αρπακτικών ειδών. Ο μόλυβδος που εισέρχεται στα υδάτινα συστήματα παραμένει για δεκαετίες, επιβαρύνοντας τα τροφικά πλέγματα.

3. Ερπετά και Αμφίβια

Αν και δεν αποτελούν αντικείμενο άμεσης θήρας, τα ερπετά και τα αμφίβια πλήττονται σημαντικά από τις συνοδές επιδράσεις του κυνηγιού. Οι φωλιές τους καταστρέφονται από τη διέλευση κυνηγών και σκύλων, ενώ συχνά εξοντώνονται σκόπιμα λόγω προκατάληψης και φόβου.
Η απώλεια μικροενδιαιτημάτων (λιμνούλες, υγρές εκτάσεις, πυκνή βλάστηση) επιδεινώνεται από την όχληση και την πυκνή ανθρώπινη δραστηριότητα σε περιόδους αναπαραγωγής.

4. Παράπλευρα Θύματα: Σκύλοι και Άνθρωποι

Οι κυνηγετικοί σκύλοι αποτελούν ένα συχνά αποσιωπημένο κομμάτι της θηρευτικής δραστηριότητας. Χιλιάδες ζώα τραυματίζονται, δηλητηριάζονται ή εγκαταλείπονται στο τέλος της κυνηγετικής περιόδου. Οι κακοποιήσεις, οι ακατάλληλες συνθήκες εκπαίδευσης και η έλλειψη φροντίδας συνιστούν σημαντικό πρόβλημα ευζωίας.

Επιπλέον, ανθρώπινες απώλειες και σοβαροί τραυματισμοί αποτελούν επαναλαμβανόμενο φαινόμενο κάθε χρόνο, κυρίως λόγω ακατάλληλης χρήσης όπλων ή ελλιπούς εκπαίδευσης.

5. Οικολογικές και Περιβαλλοντικές Συνέπειες

Η επίδραση της θήρας υπερβαίνει τη θανάτωση μεμονωμένων ζώων. Αποτελεί παράγοντα οικοσυστημικής διαταραχής με πολλαπλά επίπεδα:

  • Αποσταθεροποίηση τροφικών αλυσίδων: Η αφαίρεση ειδών-κλειδιών προκαλεί ανισορροπίες στις πληθυσμιακές σχέσεις φυτοφάγων και θηρευτών.
  • Ρύπανση με βαρέα μέταλλα: Ο μόλυβδος των σκαγιών παραμένει στο έδαφος και στα υδάτινα οικοσυστήματα, επηρεάζοντας χερσαία και υδρόβια πανίδα.
  • Όχληση και μετατόπιση ειδών: Ο συνεχής θόρυβος, οι πυροβολισμοί και η ανθρώπινη παρουσία οδηγούν πολλά είδη σε εγκατάλειψη κρίσιμων ενδιαιτημάτων, ιδίως κατά τη μετανάστευση και την αναπαραγωγή.
  • Αλλοίωση συμπεριφοράς: Παρατηρείται μείωση εμπιστοσύνης των ζώων απέναντι στον άνθρωπο και μετατόπιση των δραστηριοτήτων τους σε νυχτερινές ώρες, με αρνητικές συνέπειες στη φυσιολογία και επιβίωση τους.

6. Νομοθετικό Πλαίσιο και Ανεπάρκεια Ελέγχων

Η θήρα ρυθμίζεται από τη Ρυθμιστική Απόφαση Θήρας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, καθώς και από τις Οδηγίες 2009/147/ΕΚ και 92/43/ΕΟΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρά την ύπαρξη θεσμικού πλαισίου, η εφαρμογή του παραμένει προβληματική λόγω ανεπαρκούς στελέχωσης των δασικών υπηρεσιών και ανεπαρκούς εποπτείας.
Η παράνομη θήρα συνεχίζει να υφίσταται σε μεγάλη κλίμακα, ιδιαίτερα σε απομονωμένες περιοχές όπου οι έλεγχοι είναι σπάνιοι.

7. Ηθική και Κοινωνικοοικολογική Διάσταση

Η σύγχρονη επιστήμη της διατήρησης υπογραμμίζει ότι η βιοποικιλότητα δεν απαιτεί «διαχείριση» μέσω θανατώσεων, αλλά προστασία των οικοτόπων και περιορισμό της ανθρώπινης πίεσης.
Η θήρα ως δραστηριότητα αναψυχής δεν μπορεί να θεωρηθεί «διαχειριστικό εργαλείο» αλλά μορφή εκμετάλλευσης της άγριας ζωής. Η κοινωνική ανοχή προς αυτήν αντικατοπτρίζει την ανάγκη αναθεώρησης της σχέσης του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον και την ηθική αξία της ζωής.

Κάλεσμα για δράση

Η μετάβαση προς μια κοινωνία μηδενικής θηρευτικής δραστηριότητας, βασισμένη στην επιστήμη, στην περιβαλλοντική ηθική και στην παιδεία, αποτελεί μονόδρομο για τη διατήρηση της ελληνικής άγριας ζωής και των οικοσυστημάτων της.

Η προστασία της άγριας ζωής δεν είναι υπόθεση λίγων. Κάθε πολίτης μπορεί να συμβάλει καταγγέλλοντας παραβάσεις και παράνομο κυνήγι στο 1591 (Συντονιστικό Κέντρο Δασοπροστασίας) ή στο πλησιέστερο Δασαρχείο. Η ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση και ο σεβασμός στη φύση είναι τα μόνα μέσα για να περιοριστεί η ανθρώπινη πίεση και να αποκατασταθεί η ισορροπία που χάνεται κάθε χρόνο μέσα από τη σιωπή των δασών.